 |
| Rene Descartes |
DESCARTES, Rene (1596-1650). - İkici (yani madde ile ruhu metafizik bir biçimde karşı karşıya getiren ikicilikten yana) Fransız filozofu. O, skolastiğe karşı savaştı ve analitik geometriyi kurdu. Onun ikiciliği (dualisme) duyulabilir maddi dünyayı, fiziğe ya da, daha doğrusu, matematik mekaniğe, akli olan manevi ruhu ise metafiziğe teslim eder. Onun için pratikte materyalist, teoride ise idealisttir. Bu ikilik, onu, mekanikçi materyalist eğiliminde olduğu kadar, metafizikçi-ruhçu eğiliminde de, yeni zamanların tüm burjuva felsefesinin ekseni haline getirir. Skolastiği yıkmak ve gerçeği bulmak için, her şeyden "yöntemli bir biçimde" kuşkulanmakla işe başlamaya karar veren, bir usçu olarak duyuların deneyini aldatıcı diye yadsıyan, matematik yöntemi bütün bilimler için örnek ilan eden Descartes, "düşünüyorum, öyleyse varım" önermesinde, bütün apaçık gerçeklerin ülküsünü bulur. Bir sürü tümdengelimlerle, ruhsal töz olarak ruhun varlığı ve tanrının varlığı sonucuna varır. Ve maddi dünyanın varlığını, Tanrının varlığı üzerine oturtur. Ama aynı zamanda, Descartes'a göre, madde, süre (étendue) ile özdeştir. Böylece doğabilimin, her türlü deneyi sınırlayan tanrıbilimin etkisinden özgür olduğunu ilan eder. Onun felsefesindeki esas ilerleme, bütün nesneleri, kendilerini oluşturan en basit parçalara ayrıştıran bilimsel bir yöntem öne sürülmesinden ibarettir. Descartes, Engels'in dediği gibi, bu matematik-mekanikçi tahlil temeli üzerinde nesneleri soyutlarken, onların ilişkilerini metafizik bir biçimde yerinden oynatıp çıkarırken, bunların diyalektik sentezi için zorunlu olan öncülleri de biçimlendirmiş oluyordu. Descartes, zamanının teknik ve sınai gelişmesi için kendi "yeni yöntem"ine çok büyük bir önem veriyordu. Gerçekte bu yöntem, genel bir biçimde, onun bütün felsefe anlayışı (bu anlayışta hayvanlar birer otomat olarak tasarlanır), manüfaktür döneminin belirgin felsefesidir. Bununla birlikte, son derece değerli ve geçerli usçu bir mirastır. Başlıca yapıtları: Aklını İyi Kullanmak ve Gerçeği Bilimlerde Aramak İçin Yöntem Üzerine Konuşmalar (1637), Metafizik Düşünceler (1641), Felsefenin İlkeleri (1644), Ruhun Tutkuları Üzerine İnceleme (1649), İnsan Üzerine İnceleme (öldükten sonra yayınlanmıştır).
